Czym jest transmisja spadku?

Transmisja prawa do spadku jest uregulowana w art. 1017 Kodeksu Cywilnego:

Jeżeli przed upływem terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku spadkobierca zmarł nie złożywszy takiego oświadczenia, oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone przez jego spadkobierców. Termin do złożenia tego oświadczenia nie może się skończyć wcześniej aniżeli termin do złożenia oświadczenia co do spadku po zmarłym spadkobiercy.

Co to oznacza?

Zgodnie z polskim prawem spadkobiercy nabywają prawo do spadku z chwilą śmierci spadkodawcy. Jeżeli spadkobierca (transmitent) zmarł przed upływem terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku po swoim spadkodawcy, nie złożywszy takiego oświadczenia, to oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone przez jego spadkobierców (transmitariuszy). Regulacja ta potwierdza zasadę, że w wyniku dziedziczenia spadkobierca wchodzi w sytuację prawną spadkodawcy (art. 922 KC). W przypadku transmisji, chodzi o uprawnienie do spadku po innej osobie, które przysługiwało spadkodawcy.

Uprawnienia transmitariusza

Transmitariusz jest uprawniony do złożenia dwóch oświadczeń o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Pierwsze z nich dotyczy spadku po transmitencie, drugie zaś spadku po spadkodawcy transmitenta. Transmitariusz może złożyć oświadczenie co do spadku po spadkodawcy transmitenta tylko wówczas, gdy dziedziczy po transmitencie. Wynika z tego, że oświadczenie co do spadku po spadkodawcy transmitenta może być złożone równocześnie ze złożeniem oświadczenia co do spadku po transmitencie lub po nim. Odrzucenie spadku po transmitencie wyklucza jednak przyjęcie spadku po spadkodawcy transmitenta. Transmitariusz może natomiast przyjąć spadek po transmitencie i odrzucić spadek po spadkodawcy transmitenta. Transmitariusz może po jednym spadkodawcy przyjąć spadek wprost, a po drugim z dobrodziejstwem inwentarza (lub odwrotnie).

W polskim prawie transmisja spadku może odbyć się na kilka sposobów, w zależności od tego, czy zmarły sporządził testament, czy nie:

• dziedziczenie ustawowe – gdy zmarły nie sporządził testamentu, dziedziczenie odbywa się zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego. Dziedzicami są wtedy osoby, które są wskazane przez prawo jako spadkobiercy (najczęściej są to małżonkowie, dzieci, rodzice, rodzeństwo itp.),
• dziedziczenie z testamentu – gdy zmarły sporządził testament, to dziedziczenie odbywa się zgodnie z jego postanowieniami,
• dziedziczenie przez zasiedzenie – w sytuacji, gdy zmarły nie ma spadkobierców ustawowych ani testamentowych, spadek może dziedziczyć osoba, która przez określony czas bez przerwy i z dobrej wiary posiadała cały majątek zmarłego.

W każdym przypadku transmisja spadku wymaga złożenia przez spadkobierców oświadczenia o przyjęciu spadku. W przypadku dziedziczenia ustawowego, spadkobiercy muszą złożyć takie oświadczenie w terminie 6 miesięcy od dnia śmierci spadkodawcy, a w przypadku dziedziczenia z testamentu – w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedzieli się o istnieniu testamentu.

Przykład

Cezary jest jedynym spadkobiercą po swoim ojcu Bogdanie. Bogdan nabył prawo do spadku po swojej żonie Anastazji i miał 6 miesięcy na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Zanim nabył spadek po żonie, sam zachorował i zmarł. W związku z tym Cezary dziedziczy zarówno spadek po swoim ojcu, po prostu jako jego spadkobierca, jak i spadek po żonie swojego ojca jako jego transmitariusz. Musi złożyć dwa oświadczenia o przyjęciu spadku – jedno po ojcu, jako spadkobiera, a drugie po żonie swojego ojca, jako transmitariusz.

dr Martyna Komarowska-Horosz, radca prawny

Źródła:

ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny

J. Ciszewski, J. Knabe [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. P. Nazaruk, LEX/el. 2023, art. 1017.