Czy dalszych krewnych ominie dziedziczenie ustawowe?

Krąg spadkobierców ustawowych jest względnie stały. W ciągu ostatnich lat nie podlegał on modyfikacjom. Obecnie planowane są w tym zakresie zmiany. Sejm przyjął projekt nowelizacji Kodeksu cywilnego. Nowela ma ograniczyć krąg spadkobierców ustawowych.

Jakie są grupy dziedziczenia ustawowego?

Przepisy Kodeksu cywilnego wyodrębniają 6 grup spadkobierców, którzy są powołani do dziedziczenia ustawowego:

• małżonek i zstępni spadkodawcy,
• małżonek i rodzice spadkodawcy,
• rodzeństwo, małżonek i rodzic spadkodawcy,
• dziadkowie spadkodawcy i ich zstępni,
• pasierbowie, których żadne z rodziców nie dożyło otwarcia spadku,
• gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarb Państwa.

Kiedy dziedziczą ustawowo dziadkowie i ich zstępni?

W przypadku braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada w częściach równych dziadkom spadkodawcy. W przypadku, gdy któryś z dziadków nie dożył otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy), udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Bez znaczenia jest tutaj stopień pokrewieństwa. Dopiero w przypadku braku jakichkolwiek zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.

W wielu przypadkach dalsi zstępni nieżyjących dziadków spadkodawcy nie mają bliskich więzów rodzinnych ze spadkodawcą. Utrudnia to sprawne przeprowadzenie postępowania spadkowego. Sąd spadkowy mierzy się z bowiem z koniecznością poszukiwania dalszych zstępnych spadkodawcy.

Co ma się zmienić?

Projektowana nowelizacja Kodeksu cywilnego ogranicza krąg spadkobierców ustawowych. Zgodnie z założeniami projektodawców, w przypadku dojścia do dziedziczenia ustawowego zstępnych dziadków, którzy nie dożyli otwarcia spadku, dziedziczenie ustawowe zostanie ograniczone wyłącznie do:

• dzieci tych dziadków (czyli rodzeństwa rodziców spadkodawcy) oraz
• dzieci rodzeństwa rodziców spadkodawcy (czyli rodzeństwa ciotecznego albo stryjecznego spadkodawcy).

Projektowana nowelizacja wyłącza od dziedziczenia dalszych zstępnych dziadków spadkodawcy, czyli tzw. cioteczne lub stryjeczne wnuki i dalszych krewnych.

Czy zmiana przepisów będzie stała na przeszkodzie powołaniu dalszych krewnych do dziedziczenia testamentowego?

Nie. Spadkodawca w dalszym ciągu będzie miał swobodę testowania. Będzie mógł powołać do spadku również cioteczne lub stryjeczne wnuki i dalszych krewnych, ale będzie mogło to nastąpić wyłącznie w drodze testamentu.

Na jakim etapie jest proces legislacyjny?

Sejm uchwalił ustawę 16 czerwca 2023 r. Teraz jest rozpoznawana przez Senat. Zgodnie z projektem zmiana kręgu dziedziczenia ustawowego ma wejść w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy.

aplikant radcowski Aneta Okurowska

Źródła:

– uzasadnienie do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, druk 2977,

– W. Borysiak, Kodeks cywilny. Komentarz [w:] red. K. Osajda, Warszawa 2023, Legalis, art. 931.