Czy można oddalić powództwo o zachowek z powodu sprzeczności z zasadami współżycia społecznego?

Zachowek ma na celu chronić majątkowe interesy najbliższych członków rodziny spadkodawcy, którzy zostali pominięci przy dziedziczeniu i nie otrzymali darowizn. Pozwala im domagać się od spadkobierców części wartości spadku, która przysługiwałaby im przy dziedziczeniu ustawowym. Jednak zdarzają się sytuacje, w których dochodzenie zachowku budzi wątpliwości. Co zrobić, gdy uprawniony do zachowku od lat nie miał kontaktu ze spadkodawcą, a jego żądanie wydaje się sprzeczne z zasadami współżycia społecznego?

Oddalenie powództwa o zachowek – czy to możliwe?

Prawo dopuszcza oddalenie powództwa o zachowek, jeśli jego dochodzenie narusza zasady współżycia społecznego, zgodnie z art. 5 Kodeksu cywilnego. W praktyce jednak takie rozstrzygnięcia zdarzają się niezwykle rzadko. Niestety nawet w sytuacjach, w których przez kilkadziesiąt lat osoby uprawnione do zachowku nie utrzymywały relacji ze spadkodawcą – sądy uznają, że nie jest to podstawa do oddalenia powództwa czy nawet miarkowania należnego zachowku.

Wyjątkowe orzeczenie – wyrok z Kwidzyna

Wyjątkowy wyrok wydał 22 kwietnia 2024 r Sąd Rejonowy w Kwidzynie (sygn. akt I C 751/23). Sąd uznał, że roszczenie powódki o zachowek było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i oddalił powództwo.

W sprawie powódka domagała się zachowku po dziadku, z którym nie utrzymywała żadnych relacji. Pozwana – córka zmarłego – wskazała, że przez lata samotnie opiekowała się ojcem, podczas gdy powódka nie interesowała się jego losem, nawet w ostatnich latach życia.

Sąd uznał, że zachowanie powódki, która nie miała kontaktu z dziadkiem, było sprzeczne z dobrymi obyczajami. Oddalenie powództwa zostało oparte na przekonaniu, że prawo do zachowku nie może być nadużywane w sposób krzywdzący spadkobierców. Wyrok jest prawomocny.

Wnioski z orzeczenia

Wyrok z Kwidzyna pokazuje, że art. 5 KC może być skutecznym narzędziem ochrony spadkobierców, gdy roszczenie o zachowek narusza zasady współżycia społecznego. W praktyce jednak takie przypadki są wyjątkowe i wymagają wyraźnego wykazania, że żądanie zachowku jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, zasadami sprawiedliwości czy też słuszności.

Czy sąd oddaliłby podobne powództwo w Twojej sprawie? Zapraszam do konsultacji, by ocenić szanse na skuteczną obronę przed roszczeniem o zachowek.

radczyni prawna Aneta Okurowska