Czy spadkobiercy mają prawo do informacji o saldzie i historii rachunków bankowych zmarłego przedsiębiorcy w okresie trwania zarządu sukcesyjnego?

Spadkobiercy zmarłego przedsiębiorcy miewają wątpliwości, czy mogą uzyskać informacje o historii i saldzie jego rachunków bankowych w okresie trwania zarządu sukcesyjnego.  Kwestia ta ma kluczowe znaczenie nie tylko dla kontroli majątku spadkowego, ale również dla prawidłowego wypełniania obowiązków podatkowych spadkobierców. 

Cel zarządu sukcesyjnego

Ustanowienie zarządu sukcesyjnego ma na celu zapewnienie ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa po śmierci właściciela. Przepisy umożliwiają zarządcy sukcesyjnemu podejmowanie czynności prawnych i faktycznych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Ważne jest jednak, że ustanowienie zarządu nie odbiera spadkobiercom praw do własności – zarządca działa wyłącznie na ich rachunek.

Uprawnienia zarządcy sukcesyjnego a prawa spadkobierców

Zgodnie z przepisami Prawa bankowego, zarządca sukcesyjny ma wyłączne uprawnienie do dokonywania dyspozycji wobec środków zgromadzonych na rachunku bankowym zmarłego przedsiębiorcy. Oznacza to, że jedynie on ma prawo do wydawania dyspozycji dotyczących środków pieniężnych. Tego uprawnienia nie mają spadkobiercy.

Jednak prawo spadkobierców do informacji o historii i saldzie rachunku bankowego – będące elementem tajemnicy bankowej – nie ulega ograniczeniu. Innymi słowy, mimo że spadkobiercy nie mogą sami dysponować środkami, to pozostaje przy nich uprawnienie do uzyskania informacji o saldzie i historii rachunku bankowego zmarłego przedsiębiorcy.

Spadkobiercy, jako osoby wchodzące w pełnię sytuacji prawnej spadkodawcy, „dziedziczą” również tajemnicę bankową. Oznacza to, że powinni mieć nieograniczony dostęp do omawianych informacji. Dostęp spadkobierców do tajemnicy bankowej w zakresie historii i salda rachunku zmarłego przedsiębiorcy ma charakter autonomiczny i nie jest wyłączony przepisami szczególnymi dotyczącymi zarządu sukcesyjnego. Taki dostęp jest niezbędny nie tylko z perspektywy zarządzania przedsiębiorstwem w spadku, czy też kontroli majątku spadkowego. Ma znaczenie również dla realizacji obowiązków podatkowych spadkobierców, w szczególności złożenia przez spadkobierców deklaracji podatkowej wynikającej z przepisów regulujących podatek od spadków i darowizn. W deklaracji tej spadkobiercy muszą wskazać wysokość środków pieniężnych na rachunku bankowym w dacie śmierci spadkodawcy.

Uzasadnienie ustawy

Zakres uprawnień zarządcy sukcesyjnego do rachunku bankowego został opisany szerzej w uzasadnieniu do rządowego projektu ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej (s. 72, druk nr 2293) .   Wskazano w nim, że: „W okresie od dnia ustanowienia do dnia wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego, zarządca sukcesyjny będzie jedyną osobą posiadającą dostęp do rachunku bankowego związanego z działalnością gospodarczą zmarłego przedsiębiorcy”.

Jest to jednak wykładnia rozszerzająca, która jest niezgodna z literalnym brzmieniem przepisów regulujących uprawnienia zarządcy sukcesyjnego. Sformułowanie to nie oddaje rzeczywistych intencji projektodawcy, które legły u podstaw wprowadzenia instytucji zarządu sukcesyjnego. Celem zarządu jest ułatwienie zarządzania przedsiębiorstwem w spadku po śmierci przedsiębiorcy, nie zaś pozbawienie właścicieli przedsiębiorstwa w spadku wszelkich praw do majątku spadkowego. Działania zarządcy podejmowane są „na rachunek właścicieli”. Powinni mieć zatem możliwość chociażby weryfikacji składników majątku spadkowego. Jest to bowiem niezbędne do realizacji ich obowiązków podatkowych, jak również kontroli działań podejmowanych przez zarządcę sukcesyjnego.

Wnioski

Spadkobiercy, jako osoby wchodzące w całość sytuacji prawnej spadkodawcy, mają prawo do pełnego dostępu do informacji o historii i saldzie rachunków bankowych zmarłego przedsiębiorcy, również w okresie trwania zarządu sukcesyjnego. Banki nie powinny zatem ograniczać udostępniania tych informacji wyłącznie zarządcy sukcesyjnemu. 

radczyni prawna Aneta Okurowska

Źródła:

– ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1061),

– ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 170),

– ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1646),

– pismo z dnia 23 października 2018 r. – Wyjaśnienia Rady Prawa Bankowego w zakresie interpretacji ustawy z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej (dostęp: LEX),

– uzasadnienie do rządowego projektu ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej, s. 72 druk nr 2293.