Kto i w jakim trybie może powołać zarządcę sukcesyjnego?

Zarząd sukcesyjny jest użyteczną instytucją, której głównym celem jest ułatwienie przedsiębiorcom zapewnienia ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa w przypadku ich śmierci. Zarządcę sukcesyjnego mogą powołać podmioty wskazane w ustawie z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw.

W jakim trybie przedsiębiorca może powołać zarządcę sukcesyjnego ?

Przedsiębiorca za życia może powołać zarządcę sukcesyjnego. Może to zrobić poprzez:

• wskazanie określonej osoby do pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego albo
• zastrzeżenie, że wraz z chwilą jego śmierci wskazany prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym.

Powołanie zarządcy sukcesyjnego przez przedsiębiorcę wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności (podpis własnoręczny pod oświadczeniem). Jeżeli przedsiębiorca złoży oświadczenie w formie elektronicznej, należy je opatrzyć kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

Kto może powołać zarządcę sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy?

Po śmierci przedsiębiorcy zarządcę sukcesyjnego może powołać:

• małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku,
• spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek, albo
• spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek, albo zapisobierca windykacyjny, który przyjął zapis windykacyjny, jeżeli zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie w spadku.

Po uprawomocnieniu się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowaniu aktu poświadczenia dziedziczenia albo wydaniu europejskiego poświadczenia spadkowego, zarządcę sukcesyjnego może powołać wyłącznie właściciel przedsiębiorstwa w spadku.

Do powołania zarządcy sukcesyjnego przez wskazane wyżej podmioty, wymagana jest zgoda osób, którym łącznie przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku większy niż 85/100.

Powołanie zarządcy sukcesyjnego w tym wypadku wymaga zachowania formy aktu notarialnego.

Uprawnienie do powołania zarządcy sukcesyjnego wygasa z upływem dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy. Jeżeli akt zgonu przedsiębiorcy nie zawiera daty zgonu albo chwila śmierci przedsiębiorcy została oznaczona w postanowieniu stwierdzającym zgon, termin ten biegnie od dnia znalezienia zwłok przedsiębiorcy albo uprawomocnienia się postanowienia stwierdzającego zgon.

Który tryb powołania zarządcy sukcesyjnego jest korzystniejszy?

Najbardziej pożądaną sytuacją jest powołanie zarządcy sukcesyjnego za życia spadkodawcy, i to z kilku przyczyn:

• przedsiębiorca wówczas ma bezpośredni wpływ na wybór osoby mającą pełnić funkcję zarządcy sukcesyjnego,
• pozwala to na płynne przejęcie zarządzania przedsiębiorstwem bezpośrednio po śmierci przedsiębiorcy – nie występuje wówczas przerwa w działaniu przedsiębiorstwa,
• rozwiązanie to jest mniej skomplikowane pod względem formalnym oraz nie wiąże się z żadnymi kosztami,
• w przypadku konfliktu pomiędzy spadkobiercami albo braku kontaktu z częścią z nich, w niektórych przypadkach ustanowienie zarządu sukcesyjnego po śmierci może być niemożliwe z uwagi na brak wymaganej większości.

Czy powołanie zarządcy sukcesyjnego wystarczy do ustanowienia zarządu sukcesyjnego?

Do ustanowienia zarządu sukcesyjnego, oprócz powołania zarządcy sukcesyjnego, wymagane jest:

• wyrażenie zgody osoby powołanej na zarządcę sukcesyjnego na pełnienie tej funkcji oraz
• dokonanie wpisu do CEIDG zarządcy sukcesyjnego.

Planowane zmiany

Obecnie trwają prace nad tzw. pakietem dla przedsiębiorców, który ma wprowadzić ułatwienia dla przedsiębiorców. Zmiany obejmują swoim zakresem również ustawę o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw. Projektodawca zamierza m. in. zmniejszyć procent spadkobierców, którzy będą mogli powołać zarządcę sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy. Aktualnie, jak wspomniano powyżej, wymagana jest zgoda osób, którym przysługuje łącznie udział w przedsiębiorstwie w spadku większy niż 85/100. Projekt obniża ten próg do 75/100.

Projekt ustawy rząd przyjął 10 lipca 2023 r. i trafił do Sejmu.

aplikant radcowski Aneta Okurowska

Źródła:

Ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw

Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ulepszenia środowiska prawnego i instytucjonalnego dla przedsiębiorców