Mieszkanie ze spadku sprzedane – co podlega podziałowi pomiędzy spadkobierców? Zasada surogacji w dziale spadku

Moment odziedziczenia spadku i jego podział pomiędzy spadkobierców często dzieli długi okres czasu. Przedmioty należące do spadku mogą w tym czasie zostać sprzedane, zniszczone, czy zużyte. W jaki sposób uwzględnić te zmiany w dziale spadku?

Zasada surogacji w dziale spadku

Konsekwencją dziedziczenia przez kilku spadkobierców jest wspólność masy spadkowej, stosownie do udziałów w spadku. Dział spadku to instytucja z zakresu prawa spadkowego, umożliwiająca wyjście ze stanu wspólności masy spadkowej i przyznanie poszczególnym spadkobiercom określonych przedmiotów i praw wchodzących w skład spadku. Dział spadku można przeprowadzić   w drodze umowy pomiędzy spadkobiercami, albo sądownie.

W postępowaniu o dział spadku obowiązuje zasada surogacji – uwzględniać należy przedmioty nabyte w zamian za przedmioty należące do spadku. Pozwala to na uwzględnienie różnych zdarzeń powodujących zmiany w masie spadkowej.

Przykład

Spadkobiercami Grażyny było trzech spadkobierców, syn Paweł i Piotr oraz córka Anna. Każde z dzieci odziedziczyło 1/3 spadku. W skład spadku wchodziło tylko mieszkanie. Spadkobiercy sprzedali mieszkanie za kwotę 300.000 zł. Podziałowi pomiędzy nich w ramach działu spadku podlega cena sprzedaży mieszkania. Każdy ze spadkobierców otrzyma kwotę 100.000 zł.

Zbycie bez zgody, zużycie albo zniszczenie przedmiotów spadkowych

W sytuacji gdy doszło do normalnego zużycia rzeczy, po prostu nie uwzględnia się ich przy dziale spadku. Inne są skutki nieprawidłowości z winy jednego ze spadkobierców. Gdy przedmioty należące do spadku zostały zniszczone na skutek np. nieprawidłowej eksploatacji, zbyte bez zgody pozostałych spadkobierców, zużyte lub utracone, wartość tych przedmiotów zalicza się na poczet schedy spadkowej przysługującej temu spadkobiercy, który przedmiot bezprawnie zbył, zniszczył itd. Przez to w dziale spadku otrzyma mniejszą wartość niż wynikająca z jego udziału w spadku, bo będzie pomniejszona o wartość zniszczonego, zbytego przedmiotu.

Przykłady

Spadek odziedziczył Piotr i Paweł w ½. W skład spadku wchodził samochód o wartości 50.000 zł i pieniądze w kwocie 50.000 zł.

Wariant I

Samochód spadkowy użytkowany przez Piotra został przez niego rozbity. Wypadek nastąpił z jego winy. Wartość samochodu zalicza się na schedę spadkową tego spadkobiercy. Przy dziale spadku Paweł otrzyma pieniądze w kwocie 50.000 zł a na skutek zaliczenia wartości rozbitego samochodu na schedę Piotra, nie otrzyma już nic ze spadku.

Wariant II

Samochód spadkowy użytkowany przez Piotra został przez niego rozbity. Wypadek nastąpił z winy innego kierowcy. W skład spadku wchodzi roszczenie do ubezpieczyciela z tytułu ubezpieczenia OC (lub z funduszu ubezpieczeniowego) o wartości 50.000 zł. Podziałowi podlega więc kwota 50.000 zł środków pieniężnych oraz roszczenie do ubezpieczyciela o wartości 50.000 zł.

Wariant III

Na skutek naturalnego zużycia samochód przestał nadawać się do użytku i utracił jakąkolwiek wartość. Samochodu nie  uwzględniono w dziale spadku. Podziałowi podlegają tylko pieniądze w kwocie 50.000 zł. Piotr i Paweł otrzymają po 25.000 zł.

Podsumowanie

W dziale spadku obowiązuje zasada surogacji – uwzględniać należy przedmioty nabyte w zamian za przedmioty należące do spadku. Pozwala to na uwzględnienie różnych zdarzeń powodujących zmiany w masie spadkowej. Jeżeli jeden ze spadkobierców bezprawnie zbył, zużył albo zniszczył przedmiot spadkowy ze swojej winy, jego wartość zalicza się na jego schedę spadkową.

dr Martyna Komarowska-Horosz, radca prawny

Źródła:

ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny

J. Bieluk, Rozliczenia związane ze spadkiem. Powołanie do spadku, zachowek, odpowiedzialność za długi spadkowe, dział spadku. Komentarz praktyczny z orzecznictwem. Wzory pism procesowych, Warszawa 2020