Jak opodatkowane jest nabycie w drodze dziedziczenia przedsiębiorstwa osoby fizycznej?

Zasadą jest, że nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych tytułem dziedziczenia podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Od tej reguły istnieje jednak sporo wyjątków. Preferencyjne zasady dotyczą m.in. nabycia własności przedsiębiorstwa osoby fizycznej. Z jakich ułatwień mogą skorzystać osoby kontynuujące prowadzenie firmy?

Przy spełnieniu jakich warunków nabycie przedsiębiorstwa osoby fizycznej może podlegać zwolnieniu od podatku od spadków i darowizn?

Zwalnia się od podatku od spadków i darowizn nabycie w drodze dziedziczenia lub zapisu windykacyjnego własności przedsiębiorstwa osoby fizycznej lub udziału w nim, pod warunkiem:

1. zgłoszenia przez nabywcę nabycia własności przedsiębiorstwa lub udziału w nim właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego;
2. prowadzenia tego przedsiębiorstwa przez nabywcę przez okres co najmniej 2 lat od dnia jego nabycia, przy czym jeżeli przedsiębiorstwo nabędzie więcej niż jedna osoba, zwolnienie przysługuje tym nabywcom, którzy będą je prowadzili przez wyżej wskazany okres; warunki te uważa się za zachowane także w przypadku, gdy przedsiębiorstwo zostało w całości wniesione jako wkład do spółki, a objęte w zamian udziały lub akcje nie zostaną zbyte przed upływem 2 lat od dnia nabycia własności przedsiębiorstwa lub udziału w nim.

Jaki jest cel korzystnej regulacji?

Przepisy ustawy wprowadzającej instytucję zarządu sukcesyjnego ustanowiły wiele ułatwień mających na celu stworzenie warunków do zachowania ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa po śmierci jego właściciela. Rozwiązania te dotyczą m.in. kwestii podatkowych. Ich celem było umożliwienie nabywania przez spadkobierców bez obciążeń podatkowych jednoosobowych przedsiębiorstw w celu stworzenie zachęty do przejmowania i prowadzenia tych przedsiębiorstw. 

Kto może skorzystać ze zwolnienia?

Nabywcą, który korzysta ze zwolnienia, może być dowolna osoba. Bez znaczenia stosunek pokrewieństwa ze spadkodawcą. Zwolnienie stosuje się, jeżeli nabycie przedsiębiorstwa lub udziału w nim nastąpiło po 25 listopada 2018 r.

W jaki sposób trzeba nabyć przedsiębiorstwo lub udział w nim, aby skorzystać z omawianego zwolnienia?

W drodze dziedziczenia lub zapisu windykacyjnego. Inne tytuły nabycia, np. zapis zwykły, nie pozwolą na skorzystanie ze zwolnienia. 

Na jakim formularzu zgłosić nabycie? 

Właściwe formularze do dokonania zgłoszenia to SD-ZP i SD-ZP/A.

Jakie są skutki uchybienia terminowi na zgłoszenie?

Brak zgłoszenia nabycia własności przedsiębiorstwa lub udziału w nim skutkuje utratą możliwości skorzystania z omawianego zwolnienia. Trzeba będzie zapłacić podatek.

Czy obowiązek prowadzenia przedsiębiorstwa dotyczy również osób najbliższych spadkodawcy?

Do osób najbliższych, tj. do małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwa, ojczyma i macochy, nie ma zastosowania warunek prowadzenia działalności przez okres 2 lat. Nabycie przedsiębiorstwa przez te osoby zawsze będzie zwolnione od podatku od spadków i darowizn, pod warunkiem złożenia zgłoszenia do Urzędu Skarbowego.

aplikantka radcowska Aneta Okurowska

Źródła: 

– J. Bieluk, Ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Komentarz, Warszawa 2019, 

– J. Szczygieł [w:] S. Bogucki, G. Liszewski, P. Smoleń, K. Winiarski, J. Szczygieł, Podatek od spadków i darowizn. Komentarz, Warszawa 2021, art. 4(b),

– K. Kosowska, Status prawny, w tym podatkowy, przedsiębiorstwa w spadku oraz zarządcy sukcesyjnego. Wybrane problemy, PP 2020/8