Rozliczenie nakładów i wydatków w dziale spadku

Jak prawidłowo przeprowadzić rozliczenie nakładów i wydatków w dziale spadku? Wraz ze śmiercią spadkodawcy jego majątek staje się przedmiotem wspólności pomiędzy spadkobiercami. Dopiero przeprowadzenie działu spadku powoduje, że konkretne składniki majątkowe zostają przypisane określonym osobom. W praktyce, w postępowaniu o dział spadku często pojawia się konieczność rozliczenia nakładów i wydatków poniesionych przez spadkobierców na majątek spadkowy.  Jak wygląda to w praktyce i co dokładnie oznacza?

Zasady rozliczania nakładów i wydatków na nieruchomość spadkową

Często zdarza się, że nieruchomość wchodząca w skład spadku zostaje odziedziczona przez kilku spadkobierców, lecz faktycznie posiada ją tylko jedno z nich. W takich przypadkach może pojawić się konieczność rozliczenia wydatków poniesionych na tę nieruchomość oraz pożytków, jakie przynosi.

Kwestię tę reguluje art. 207 KC, który stanowi, że:

• pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów;
• w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną.

Oznacza to, że wszelkie przychody z rzeczy wspólnej – np. czynsz najmu – przysługują spadkobiercom proporcjonalnie do ich udziałów w spadku. W tej samej proporcji powinni oni ponosić koszty utrzymania nieruchomości, jak np. podatki czy ubezpieczenie. W toku postępowania działowego możliwe jest również rozliczenie nakładów, jakie jeden ze współspadkobierców poniósł na wspólną nieruchomość – np. rozliczenie kosztów remontu czy innych ulepszeń.

Korzystanie z części nieruchomości – rozliczenie nakładów z ograniczeniami

Nie każdy nakład poniesiony przez współwłaściciela może być uwzględniony przez sąd. Z orzecznictwa wynika, że jeśli nakłady – nawet konieczne – zostały dokonane wyłącznie na część nieruchomości, z której korzystał tylko jeden ze współwłaścicieli, pozostali nie mają obowiązku zwrócenia wartości tych nakładów proporcjonalnie do swoich udziałów. Takie stanowisko zostało wyrażone m.in. w uchwale z  8 stycznia 1980 r. sygn. III CZP 80/79. Odnosi się to jednak do podziału, który polega na wydzieleniu fizycznej części nieruchomości do wyłącznego posiadania i użytku każdego ze współwłaścicieli lub tylko niektórym z nich.

Ciężar dowodu w rozliczeniu nakładów i wydatków w dziale spadku

W postępowaniu działowym sąd z urzędu ustala skład i wartość spadku podlegającego podziałowi. Inaczej jest w przypadku rozliczenia nakładów i wydatków. Tu obowiązują ogólne zasady postępowania dowodowego, co oznacza, że to uczestnicy muszą wykazać poniesione koszty, przedstawiając odpowiednie dowody, takie jak faktury czy inne dokumenty. W razie sporu co do wartości poniesionych nakładów i wydatków, sąd może dopuścić dowód z opinii biegłego.

Przedawnienie roszczeń o zwrot nakładów i wydatków

Roszczenie o zwrot nakładów i wydatków poniesionych na wspólną nieruchomość podlega przedawnieniu. Zgodnie z ogólną zasadą przewidzianą w KC, przedawnienie wynosi 6 lat. Przedawnienie nie powoduje wygaśnięcia roszczenia, ale ogranicza jego dochodzenie. Dłużnik może skutecznie uchylić się od zapłaty, jeśli powoła się na zarzut przedawnienia. W takim przypadku możliwe jest jednak powołanie się na nadużycie prawa podmiotowego, o którym mowa w art. 5 KC. Przepis ten ma charakter ochronny i ma na celu przeciwdziałanie korzystaniu z prawa w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Należy jednak podkreślić, że sądy stosują go z dużą ostrożnością, dopuszczając jego użycie jedynie w wyjątkowych sytuacjach, wymagających wykazania szczególnych okoliczności.

Podsumowanie

Dział spadku stanowi kompleksowe uregulowanie kwestii majątkowych pomiędzy spadkobiercami poprzez przyznanie im konkretnych składników należących do majątku spadkowego. W ramach tego postępowania możliwe jest również rozliczenie nakładów i wydatków poniesionych przez poszczególnych spadkobierców na wspólną nieruchomość lub inne elementy majątku spadkowego. Należy pamiętać, że roszczenie o zwrot nakładów i wydatków przedawnia się z upływem 6 lat, jednak w wyjątkowych przypadkach można powołać się na nadużycie prawa podmiotowego, o którym mowa w art. 5 KC.

radczyni prawna Aneta Okurowska

Wyniki wyszukiwania „dział spadku” – Prawo do spadku

Źródła:

1) ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2024 r. poz. 1061 z późn. zm.);

2) P. Księżak, art. 207 w: W. Borysiak, Kodeks cywilny. Komentarz, Wyd. 33, Warszawa 2024;

3) M. Rzewuska, art. 207 w: M. Załucki, Kodeks cywilny. Komentarz, Wyd. 4, Warszawa 2024;

4) C. Waldziński, Roszczenie o zwrot nakładów na spadkową nieruchomość w postępowaniu o dział spadku, „Palestra” 10/2018.