Wydziedziczenie

Testamentem można wydziedziczyć wskazane osoby, pozbawiając ich w ten sposób zachowku. Uprawnionymi do zachowku są zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy, którzy dziedziczyliby na podstawie ustawy. 

Wydziedziczenie jest możliwe, jeżeli osoba:

• postępuje uporczywie w sposób kłócący się z zasadami współżycia społecznego wbrew woli spadkodawcy,
• dopuściła się w stosunku do spadkodawcy, albo jednej z najbliższych mu osób, umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, wolności albo rażącej obrazy czci,
• uporczywie nie dopełnia obowiązków rodzinnych w stosunku do spadkodawcy.

Kiedy wydziedziczenie będzie skuteczne?

Wydziedziczenie będzie skuteczne jedynie, gdy zostanie wskazana przynajmniej jedna z wyżej wymienionych przesłanek. Przyczyna ta musi być rzeczywista, a powołanie się na którąś z przesłanek bezpodstawnie nie pozbawi zachowku wydziedziczonego. Będzie on mógł dochodzić bezzasadności wydziedziczenia.

Istotne jest także, że wyżej wymienione zachowania muszą być świadome i objęte wolą uprawnionego do zachowku. Powołanie się na zachowanie osoby znajdującej się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli, a także takie zdarzenie, na które uprawniony do zachowku nie miał wpływu, i za które nie ponosi odpowiedzialności, będzie bezskuteczne.

Wydziedziczenie będzie skuteczne tylko, jeżeli zostanie dokonane w ważnie sporządzonym testamencie. Wolę wydziedziczenia oraz jego przyczynę powinno się dać jednoznacznie wyinterpretować z zawartych w testamencie sformułowań oraz wskazania jakie konkretne zachowania uprawnionego do zachowku wypełniają daną przesłankę. Nie jest możliwe wydziedziczenie pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu.

Uwaga! Pominięcie w testamencie przyczyny wydziedziczenia sprawi, że wydziedziczenie będzie nieskuteczne, nawet jeżeli istnienie przyczyny jest oczywiste.

Wydziedziczenie a przebaczenie

W przypadku, gdy spadkodawca przebaczył osobie uprawnionej do zachowku, nie może jej skutecznie wydziedziczyć. Przyjmuje się, że akt przebaczenia nie jest klasycznym oświadczeniem woli, ale aktem o charakterze emocjonalnym, polegającym na puszczeniu w niepamięć doznanej krzywdy i odczutej urazy.

Spadkodawca nie musi mieć zdolności do czynności prawnych w chwili przebaczenia. Wystarczy jedynie, by działał z dostatecznym rozeznaniem. Określenie „dostateczne rozeznanie” powinno obejmować co najmniej przyczynę wydziedziczenia oraz wolę puszczenia jej w niepamięć.

Powołanie się w testamencie na przyczynę wydziedziczenia, co do której nastąpiło przebaczenie nie wywoła skutków prawnych.

Przebaczenie może być dokonane w dowolnej formie – w sposób wyraźny lub dorozumiany. Wola przebaczenia powinna jednak wynikać chociażby z okoliczności towarzyszących oświadczeniu spadkodawcy.

Spadkobierca nie musi być obecny przy akcie przebaczenia, a także nie musi go otrzymać ani tym bardziej zaakceptować. Przebaczenie jest to osobisty akt spadkodawcy. Niemożliwe jest dokonanie go przez przedstawiciela.

Skutki wydziedziczenia

Osoba skutecznie wydziedziczona zostaje pozbawiona zachowku oraz traci przymiot spadkobiercy ustawowego. W miejsce do dziedziczenia ustawowego po spadkodawcy dochodzą jego zstępni. Oznacza to, że zstępni wydziedziczonego uzyskują uprawnienia do zachowku po spadkodawcy, chociażby wydziedziczony przeżył spadkodawcę.

aplikant radcowski Aneta Jagodzińska

Źródła:

ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny