Zagraniczna nieruchomość w spadku. Prawo spadkowe którego państwa wybrać?
Coraz częściej zdarza się, że w majątku spadkowym znajdują się składniki położone za granicą, w szczególności nieruchomości. Istotnym elementem planowania spadkowego jest w takiej sytuacji wybór właściwego prawa, które będzie regulowało przyszły spadek.
Prawo właściwe do spraw spadkowych reguluje dziedziczenie całego majątku
W transgranicznej sprawie spadkowej w pierwszej kolejności należy ustalić właściwe prawo. które będzie miało zastosowanie do dziedziczenia po zmarłym w całości, niezależnie od położenia składników jego majątku. Nie ma więc znaczenia, że zmarły ma na przykład nieruchomości położone w różnych krajach oraz testamenty w różnych krajach. Ustalone prawo będzie miało zastosowanie do całego majątku po zmarłym.
Właściwe prawo spadkowe wyznaczy miejsce zwykłego pobytu zmarłego
W Polsce sprawę właściwego prawa w sprawach spadkowych reguluje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego (Dz. U. UE. L. z 2012 r. Nr 201, str. 107 z późn. zm. – dalej: „Rozporządzenie”).
Zgodnie z art. 21 Rozporządzenia:
- Jeżeli przepisy niniejszego rozporządzenia nie stanowią inaczej, prawem właściwym dla ogółu spraw dotyczących spadku jest prawo państwa, w którym zmarły miał miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci.
- W przypadku gdy wyjątkowo, ze wszystkich okoliczności sprawy jasno wynika, że w chwili śmierci zmarły był w sposób oczywisty bliżej związany z państwem innym niż państwo, którego prawo byłoby właściwe na mocy ust. 1, prawem właściwym dla dziedziczenia jest prawo tego innego państwa.
Przede wszystkim więc prawo właściwe do spadku wyznacza miejsce zwykłego pobytu. Jest to rzeczywiste centrum życiowe spadkodawcy, w którym znajduje się jego ośrodek interesów życiowych, zawodowych, rodzinnych i społecznych.
Testament w Polsce – możliwy wybór prawa polskiego
Przyszły polski spadkodawca może wybrać prawo, które będzie stosowane do spadku po nim. W tym celu powinien sporządzić testament w Polsce, w którym wskaże swoich spadkobierców. W testamencie można wskazać również jako właściwe prawo do dziedziczenia prawo polskie.
Zgodnie z art. 22 Rozporządzenia:
- Każdy może dokonać wyboru prawa państwa, którego obywatelstwo posiada w chwili dokonywania wyboru lub w chwili śmierci, jako prawa, któremu podlega ogół spraw dotyczących jego spadku.
- Każdy, kto posiada więcej niż jedno obywatelstwo, może wybrać prawo każdego państwa, którego obywatelstwo posiada w chwili dokonywania wyboru lub w chwili śmierci.
- Wybór prawa musi być dokonany w sposób wyraźny w oświadczeniu w formie rozrządzenia na wypadek śmierci lub musi wynikać z postanowień takiego rozrządzenia.
- Ważność materialna aktu, którym dokonano wyboru prawa, podlega wybranemu prawu.
- Każda zmiana lub odwołanie wyboru prawa musi spełniać wymogi co do formy przewidziane dla zmiany lub odwołania rozrządzenia na wypadek śmierci.
Niedopuszczalny jest wybór prawa dla określonej części spadku, np. części spadku położonej w określonym kraju. Wybór prawa dotyczy całego spadku.
Podsumowanie
Obecnie nie jest rzeczą wyjątkową posiadanie majątku położonego w różnych krajach. W ramach planowania spadkowego taka sytuacja wymaga rozważenia, bo wybór prawa właściwego do sprawy spadkowej pociąga za sobą szereg konsekwencji. Może okazać się, że konieczne będzie sporządzenie testamentu, żeby wykluczyć zastosowanie niekorzystnego w jakimś aspekcie prawa właściwego do spadku. Brak testamentu oznacza, że prawo właściwe do spadku wyznaczy miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy.
